In twee grootschalige en met elkaar gelinkte gerechtelijke onderzoeken rond mestfraude heeft de Federale Gerechtelijke Politie Antwerpen vandaag 24 huiszoekingen uitgevoerd in ons land. In Nederland werden nog eens 8 zoekingen uitgevoerd.
Achtergrond
Zoals algemeen gekend kampen zowel Vlaanderen als Nederland met een groot mestoverschot. De mogelijke bestemming en verwerking van mest is op Europees niveau erg streng gereglementeerd (onder meer via de Nitraatrichtlijn). Veehouders mogen mest uitrijden over akkers en velden, maar daar zijn strenge voorwaarden aan verbonden. Zeker in het dichtbebouwde Vlaanderen en in het zuiden van Nederland volstaat dit al lang niet meer om alle geproduceerde mest af te voeren. Mest wordt zo vanuit criminologisch perspectief vergelijkbaar met afval.
Veehouders moeten hun overschot afvoeren, maar dat wordt steeds duurder. En akkerbouwers ontvangen graag meer mest ontvangen dan is toegestaan, want gewassen leveren meer rendement op bij hogere bemesting. Deze twee factoren zorgen ervoor dat het interessant wordt voor ‘mesthandelaren’ die buiten het wettelijk kader willen treden. Ze helpen veehouders om goedkoper van hun mest af te komen en de akkerbouwers bij het ontvangen van meer mest dan toegestaan. Mesttransporten worden enkel op papier uitgevoerd, of analyses van meststalen worden gemanipuleerd om op papier hogere fosfor- en stikstofgehaltes af te voeren bij de veehouders en lagere fosfor- en stikstofgehaltes uit te spreiden over de akkers.
Mest kan ook afgevoerd worden naar mestverwerkingsinstallaties, waar deze kan worden verwerkt tot herbruikbare bemestingsproducten zoals gecomposteerde bodemverbeteraars en mestkorrels. Ook deze mestverwerking is onderworpen aan strenge Europese regelgeving ( zoals de Verordening 1069/2009 inzake niet voor menselijke consumptie bestemde dierlijke bijproducten) onder meer om de volksgezondheid en voedselveiligheid te vrijwaren.
Daarnaast wordt al enkele jaren in Vlaanderen (en Nederland) de zogeheten ‘covergisting’ erg gestimuleerd (door middel van forse miljoenensubsidies). In een co-vergister wordt dierlijke mest vermengd met ander organisch afval, onder andere uit de voedingsindustrie, en bacteriologisch afgebroken. Dit produceert biogas, waarmee dan via warmtekrachtkoppeling groene stroom wordt opgewekt. Het restproduct van het vergistingsproces, het digestaat, kan ofwel uitgereden worden over akkers (binnen de strenge bemestingsnormen) ofwel afgevoerd worden naar verdere mestverwerkers. In een covergistingsinstallatie komen dus twee problematische en fraudegevoelige producten samen: afval en mest. Uiteraard is ook dit proces streng gereglementeerd en moet men onder andere vermijden dat illegale, mogelijk schadelijke, afvalstoffen mee in de vergister gaan.
De onderzoeken
Tegen deze achtergrond opende het parket van Antwerpen begin 2020 simultaan twee gerechtelijke onderzoeken rond mestfraude en bendevorming. De onderzoeken worden uitgevoerd door het Team Milieu van de Federale Gerechtelijke Politie Antwerpen, met bijstand van een deskundige van de Mestbank, en onder leiding van een gespecialiseerd onderzoeksrechter in Antwerpen
• Een onderzoek focust zich op de activiteiten van een groep bedrijven, met hoofdzetel in Merksplas. Deze groep is met verschillende vennootschappen actief zowel in de akkerbouw, de veeteelt, de voedingsindustrie (zuivel) en in de mestverwerking (covergisting en biogas). Zij hebben met andere woorden de hele keten van A tot Z in handen en dat maakt de groep erg fraudegevoelig. Recente doorlichting en vaststellingen van de Mestbank brachten aan het licht dat er bij de gerapporteerde stalen van de firma’s van de groep vermoedens waren van fraude met de verhouding dikke/dunne fractie en met de gehaltes nitraat en fosfaat. De Omgevingsinspectie had de voorbije jaren al meerdere milieumisdrijven vastgesteld bij bedrijven van deze groep. Deze informatie leidde ertoe dat een gerechtelijk onderzoek werd opgestart.
• Het tweede onderzoek richt zich op de activiteiten van de groep rond een groot mestverwerkend bedrijf dat in de Waaslandhaven gevestigd is. Er bestaat een nauwe samenhang en samenwerking tussen de twee groepen. De groep uit Merksplas voert onder meer een grote hoeveelheid mest (dikke fractie) en digestaat af naar de firma in de Waaslandhaven. De Mestbank had meerdere vergelijkbare onregelmatigheden vastgesteld in stalen van de twee clusters . In beide onderzoeken komen een aantal dezelfde rechtspersonen en natuurlijke personen terug die in beide groepen actief zijn.
De firma uit de Waaslandhaven is één van de grootste mestverwerkers van West-Europa en exporteert haar eindproducten wereldwijd. Naast verwerking van mest tot mestkorrels of bodemverbeteraars, heeft de groep ook enkele co-vergisters in haar netwerk, onder andere een installatie in Herselt. Na enkele overnames is de groep ook actief in Nederland, en is er dus sprake van een grensoverschrijdend netwerk van vennootschappen en bestuurders. Bij het Functioneel Parket in Nederland liep ook een onderzoek naar de activiteiten van de Nederlandse spelers in dit netwerk. Om de beide onderzoeken te mogelijk te maken werd in 2020 een Joint Investigation Team (JIT) opgericht tussen België en Nederland, met de steun van Eurojust en Europol.
In beide onderzoeken zijn tot nu aanwijzingen gevonden van grootschalige fraude met mest, onder meer door het uitvoeren van grote aantallen niet-geregistreerde mesttransporten en het manipuleren van analyseresultaten van staalnames van mest. Ook zijn er vermoedens dat meerdere niet-aangegeven afvalstromen werden aangevoerd naar en verwerkt in de verschillende co-vergisters. Niet alleen werden in dat geval de afvalstromen niet geanalyseerd conform de Vlarema-voorschriften, maar mogelijk is er ook sprake van afvalstromen die per definitie niet voor vergisting in aanmerking komen. De invoer van niet-aangegeven afvalstromen in de covergistingsinstallaties kan ook een impact hebben op het rendement van de biogasinstallatie en zo ook op de berekening van de groene stroom subsidies die men hiervoor verkrijgt van de Vlaamse overheid. Verder zijn er ook aanwijzingen dat bij de verwerking van mest in de bedrijven van de groep uit de Waaslandgaven de strenge (door Europa verplicht gestelde) hygiëne-voorschriften niet correct zouden nageleefd worden. Ook grensoverschrijdende transporten van afval en mest zouden niet altijd correct zijn aangegeven. Het onderzoek breidt zich ook uit tot de mogelijke betrokkenheid van een geaccrediteerd labo bij het vervalsen van stalen en analyseresultaten.
Bij de actie van vandaag werden 170 leden van FGP ingezet en werd er samengewerkt met de FGP’s van Oost-Vlaanderen en Limburg, de scheepvaartpolitie, de lokale politiezones Regio Turnhout, Noorderkempen, Zuiderkempen, Kruibeke-Temse en Maasland. Er zijn in huiszoekingen uitgevoerd in de provincies Antwerpen (16), Limburg (2), Oost-Vlaanderen (5) en West-Vlaanderen (1), en op 8 locaties in Nederland. Europol verleende bijstand bij de operatie.
17 personen zijn vandaag gearresteerd en ze zullen verhoord worden door de speurders.
13 voertuigen en opleggers werden onder bewarend beslag gesteld.
Uit de aard van de vermoede misdrijven volgt dat er mogelijk risico’s kunnen bestaan voor het milieu of de volksgezondheid. Daarom werden ook de bevoegde bestuurlijke overheden ingelicht, zodat zij eventueel de nodige maatregelen zouden kunnen treffen. Het verdere onderzoek, onder andere door aangestelde deskundigen, zal moeten uitwijzen of deze risico’s zich ook werkelijk hebben voorgedaan.
De feiten zijn op dit moment gekwalificeerd als criminele organisatie, valsheid in geschriften, oplichting, inbreuken op het mestdecreet, op het omgevingsvergunningsdecreet, op het decreet algemene bepalingen milieubeleid en op het materialendecreet, inbreuken op de Europese Verordening inzake overbrenging van afvalstoffen en inbreuken op de Europese Verordening inzake dierlijke bijproducten.
De huiszoekingen vandaag waren er op gericht om verdere bewijselementen te verzamelen. Zo werden gerechtsdeskundigen aangesteld om stalen te nemen bij de diverse installaties.
De gerechtelijke onderzoeken zullen worden verdergezet. Vandaag werden verschillende stukken in beslag genomen die verder onderzocht zullen worden.
Contact : communicatiecel parket Antwerpen