Jaarlijks krijgt het Openbaar Ministerie gemiddeld 50.000 processen-verbaal binnen over intrafamiliaal geweld. Welke soorten geweld komen het meeste voor? Wat kan de aanleiding zijn? En welk beleid voert het Openbaar Ministerie? Veerle Cielen, eerste substituut-procureur des Konings bij parket Limburg geeft meer duiding bij deze problematiek.
Veerle Cielen: “Het Openbaar Ministerie krijgt in totaal jaarlijks 50.000 PV’s over intrafamiliaal geweld. Dat is een heel groot aantal. Het gaat daarbij enkel en alleen om processen-verbaal van politietussenkomsten, waarbij aangifte is gedaan bij de politie of waarbij iemand de politie heeft gecontacteerd naar aanleiding van een verontrustende toestand. Er zullen nog heel wat geweldsituaties zijn waar wij niet van op de hoogte zijn, doordat er geen klacht werd ingediend bij de politie. Het is trouwens zeker niet zo dat mensen meteen naar de politie stappen wanneer er een eerste keer slagen vallen. Er gebeuren eerst gemiddeld 35 incidenten vooraleer de stap naar de politie wordt gezet. Geweld binnen het gezin is zelfs de meest voorkomende vorm van geweld waar 1 op de 4 ooit mee te maken krijgt in zijn leven.”
Drempels
De drempel is voor veel slachtoffers vandaag nog te groot. Daarin wil Veerle graag verandering zien.
Veerle: “Er zijn veel redenen waarom slachtoffers niet meteen klacht indienen. Al je zekerheden staan op de helling: financieel, de kinderen, de woonsituatie… Je moet eigenlijk bereid zijn om in het diepe te springen. De bestaande drempels moeten ook verlaagd worden voor de slachtoffers. Zo ervaren veel vrouwen het als een drempel dat je eerst digitaal een afspraak moet maken om een klacht in te dienen op het politiekantoor. Dit is uiteraard bedoeld om de werking te optimaliseren, maar we moeten bekijken welk effect dat in de realiteit heeft.”
"Ook gebeurt het dat slachtoffers bij de politie eerder een probleem willen melden in plaats van een officiële klacht in te dienen. Maar dat kan niet. Volgens de omzendbrief partnergeweld moet er een proces-verbaal worden opgesteld. Het is immers belangrijk dat we als Openbaar Ministerie aan dossieropbouw kunnen doen en overzicht krijgen van alle feiten. Daarom is het zo belangrijk dat er hulpverleningsorganisaties zijn waar slachtoffers snel en laagdrempelig terechtkunnen voor advies, hulp en bijstand."
“Ik droom van een centrum voor slachtoffers van intrafamiliaal geweld waar met verschillende partners wordt samengewerkt. Waar vrouwen en andere slachtoffers terechtkunnen voor hulpverlening en waar ze ook een klacht kunnen indienen. Dit naar analogie met het Zorgcentrum na Seksueel Geweld. Intrafamiliaal geweld is een complex en verscheiden probleem, waarbij we moeten samenwerken met professionals die expert zijn in die materie. Er zijn namelijk vaak achterliggende problematieken die een rol spelen in dat geweld.”
5 soorten geweldsituaties
Intrafamiliaal geweld valt niet zomaar onder één noemer te vatten. Er zijn verschillende soorten geweldsituaties die een rol spelen of een aanleiding zijn tot het plegen van geweld.
Veerle: “Een recent onderzoek van het Nederlandse Verwey-Jonker Instituut naar geweld in gezinnen en hoe dit geweld te stoppen, heeft vijf profielen onderscheiden van geweldsituaties. En elk van die geweldsprofielen vraagt een eigen aanpak. Een eerste profiel is intiem terrorisme, waarbij er sprake is van controle, dwang, mishandeling, extreme angst en geweld dat niet stopt wanneer de relatie beëindigd is. Dit is ook een profiel waarin we vaak stalking tegenkomen. Ik herinner mij een zaak waar we een tijdelijk huisverbod hadden opgelegd naar aanleiding van ernstig geweld. De vrouw kwam op de zitting en haar partner had haar erg toegetakeld, niet enkel met zijn vuisten, maar hij had ook haar haren en wimpers bijna volledig afgeknipt. Dat was heel heftig om te zien en een duidelijk voorbeeld van intiem terrorisme waarbij de man absolute controle wou over de vrouw.”
“Een ander profiel is situationeel geweld, bij gezinnen in stress. Daarbij gaat het vaak om wederzijds geweld, waardoor het niet eenvoudig is om te zien wie nu eigenlijk dader is en wie slachtoffer. De aanleiding is een of meerdere stressfactoren, zoals financiën, de opvoeding van de kinderen, geen fatsoenlijke woonst, vaak gepaard gaand met alcoholmisbruik. Dit soort geweld zien we bij parket Limburg het meeste voorbijkomen.”
“Een derde profiel is opvoedstress waarbij het geweld in het gezin te maken heeft met ernstige gedragsproblemen van de kinderen. Ouders weten daarbij niet goed hoe ze moeten omgaan met de persoonlijkheden en/of de gedragsproblemen van kinderen. Het kindgedrag kan ook gevolg zijn van het geweld in het gezin. Een vierde profiel is nood aan langdurige zorg, waarbij mensen met een verstandelijke beperking of psychiatrische problemen betrokken zijn.”
“Het laatste en vijfde profiel is complexe conflictscheidingen. Dat zien we de laatste tijd jammer genoeg enorm toenemen. Wanneer ouders uit elkaar gaan, proberen ze elkaar stokken in de wielen te steken. Ze gebruiken alle mogelijke procedures om hun gelijk te halen. Iedere partij is er bijvoorbeeld van overtuigd dat zij de beste ouder zijn en het als enige goed voorheeft met de kinderen. Het is vaak bijzonder moeilijk om een goed zicht te krijgen op hoe de situatie juist in elkaar zit. Er zijn ook heel wat instanties bij betrokken. Dat gaat van de familierechtbank, politie, parket, jeugdzorg, Justitiehuis tot de bemiddelaren en de advocaten. Iedereen is met dat ene gezin bezig en niet iedereen beschikt over dezelfde informatie.”
Geweldsituaties binnen een gezin hebben altijd een grote impact op de kinderen van dat gezin.
Veerle: “Kinderen zijn slachtoffer van ouders die hun eigen gelijk zien en willen halen. Ze hebben dan ook nog eens een ongelofelijke loyaliteit naar beide ouders. Wanneer ze dan zulke geweldsituaties meemaken, krijg je verscheurde kinderen. Dat is pijnlijk om te zien. Pijnlijk omdat ze als volwassene vaak in dezelfde situatie terechtkomen. Het is een rugzak die ze voor de rest van hun leven meedragen en een rol zal spelen in hun toekomstige relaties. Dat is hartverscheurend en zijn zaken die mij altijd opnieuw raken.”
"De rol van het Openbaar Ministerie is in de eerste plaats zorgen voor veiligheid. We moeten zo snel mogelijk op een gepaste manier reageren." - Veerle Cielen (Eerste substituut-procureur des Konings bij parket Limburg)
Voor veiligheid zorgen
Geweld volledig uit de wereld krijgen, is een utopie. Toch moeten we als Openbaar Ministerie tijdig kunnen ingrijpen.
Veerle: “De rol van het Openbaar Ministerie is in de eerste plaats zorgen voor veiligheid. We moeten zo snel mogelijk op een gepaste manier reageren. Daarbij is het belangrijk dat we weten met welk profiel of welk soort geweld we te maken hebben om onze aanpak daar zo goed mogelijk op af te stemmen. We weten dat intrafamiliaal geweld of partnergeweld vaak te maken heeft met een spanningsopbouw, the circle of violence, wat tot een uitbarsting (van geweld) leidt. Daarna krijg je de verzoening. En wanneer mensen zich verzoend hebben, moet je als parket ook niet meer afkomen hé. Dan is het momentum voorbij. We moeten op het juiste moment een signaal geven dat er een grens overschreden is en men te ver is gegaan. En we moeten ook dat moment gebruiken om de betrokkenen te overtuigen hulp te zoeken.”
“Vroeger lag de focus meer op gewoon vervolgen. Pas een lange tijd na de feiten kreeg je een vonnis met voornamelijk een veroordeling tot een gevangenisstraf die in de praktijk uitdraaide op een enkelband. Voor mij is een gevangenisstraf de allerlaatste optie. In de praktijk is op dat moment het koppel vaak nog samen en komt de partner terug naar huis met zijn enkelband aan en zitten ze nog altijd in een gespannen situatie. Wat vroeger ook vaak gebeurde, is dat de vrouw, na het geweld door de partner en een bemiddelende tussenkomst van de politie, de woning tijdelijk verliet met de kinderen. De agressor bleef dan in de woning. Dat kan natuurlijk niet de bedoeling zijn. Dat is de omgekeerde wereld. De agressor wordt daardoor bijna bevestigd in zijn gedrag. Maar het was een snelle ‘oplossing’. Een ‘oplossing’ die voor de vrouw en slachtoffers wel veel negatieve gevolgen had.”
"We moeten samenwerken met verschillende partners om écht iets te kunnen betekenen voor de mensen en een goede hulpverlening aan te bieden." - Veerle Cielen (Eerste substituut-procureur des Konings bij parket Limburg)
Sterk signaal
Veerle: “We kunnen gewoon ook niet alle zaken dagvaarden. Dat is onze bedoeling niet. Wat we wel moeten doen, is een sterke reactie geven vanuit het Openbaar Ministerie. We hebben hierbij verschillende mogelijkheden. We kunnen dat doen met een pretoriaanse probatie zoals een contactverbod, het tijdelijke huisverbod en/of het voorstel om een vorming of therapie te volgen via bemiddeling en maatregelen. Bij het tijdelijke huisverbod geven we een agressor voor 14 dagen een huis- en contactverbod. Met dat huisverbod zorgen we tijdelijk voor rust, zodat mensen zich kunnen bezinnen. Hoe zien we de toekomst? Waar zijn we mee bezig? Daarbij is het belangrijk dat het Justitiehuis onmiddellijk aan de slag gaat met de justitie-assistent om te kijken of een doorverwijzing naar de hulpverlening mogelijk is. De familierechtbank krijgt het verslag van de justitie-assistent waarin staat hoe de partijen tegenover elkaar staan, op welke levensgebieden er problemen zijn en hoe ze de relatie zien. De rechtbank beslist dan binnen de 14 dagen over het huisverbod. Wordt het verlengd tot maximum drie maanden of wordt het opgeheven?”
“Soms combineren we het tijdelijk huisverbod met een dagvaarding in snelrecht, wanneer er bijvoorbeeld sprake is van ernstige verwondingen. Dan moeten we het signaal geven dat een strafrechtelijk gevolg wél nodig is. Als politie en Justitie kunnen we dit echter niet alleen aanpakken. We kunnen kortstondig voor veiligheid zorgen, maar kunnen niet alleen voor gedragsverandering en duurzame veiligheid binnen gezinnen zorgen. We moeten samenwerken met verschillende partners om écht iets te kunnen betekenen voor de mensen en een goede hulpverlening aan te bieden. Onze gemene deler is mensen sterker maken.”
De maatschappij heeft volgens Veerle ook een belangrijke rol in het voorkomen van geweld.
Veerle: “Het is belangrijk dat er meer ingezet wordt op geweldloze communicatie. Het gaat daarbij niet enkel over fysiek geweld, maar ook over verbaal geweld. Over het verwoorden van je gevoelens en je boodschap op een geweldloze manier overbrengen aan de andere partij. Dat zou in het lessenpakket op school geïntegreerd moeten worden zodat kinderen dit van jongs af aan leren. Bovendien is het belangrijk dat, nadat koppels uit elkaar gaan, ze goed blijven communiceren in het belang van de kinderen. Er wordt hier al op ingezet door de familierechtbanken met bemiddelingstrajecten, maar het mag niet alleen van die kant komen. Het moet duidelijker naar voor komen in de hele maatschappij zodat geweld meer voorkomen kan worden.”
