Op 8 maart werd in Roeselare het Zorgcentrum na Seksueel Geweld (ZSG) West-Vlaanderen geopend. Slachtoffers van seksueel geweld uit de provincie kunnen dag en nacht in het ZSG terecht voor medische zorg, psychische ondersteuning en sporenonderzoek, en kunnen – als ze dat willen – aangifte doen in het centrum. Door de uitbreiding van de Zorgcentra na Seksueel Geweld werd in 2021 een stijging gemerkt van het aantal slachtoffers dat zijn weg naar een ZSG vindt.
Seksueel geweld treft jaarlijks duizenden Belgen, ongeacht hun leeftijd of geslacht. Het aantal aanmeldingen van slachtoffers bij de Zorgcentra na Seksueel Geweld was nog nooit zo hoog als in 2021: 1662 slachtoffers vonden in 2021 hun weg naar één van de Zorgcentra. Eén en ander is te wijten aan de versoepelde coronamaatregelen, de uitbreiding van het Zorgcentrum van Oost-Vlaanderen naar alle politiezones van de provincie Oost-Vlaanderen en de opening van twee Zorgcentra in Antwerpen en Charleroi in november 2021.
Sinds de start van twee nieuwe Zorgcentra van Antwerpen en Charleroi, is het maandelijks gemiddelde gestegen van 128 slachtoffers tot 193 slachtoffers in de vijf zorgcentra samen. In 2019 en 2020 was het maandelijks gemiddelde voor de Zorgcentra, die toen reeds operationeel waren, nog respectievelijk 96 en 86 slachtoffers. De stijging van het aantal aanmeldingen zet zich dus in alle Zorgcentra door.
Sinds de start van het proefproject eind 2017 tot eind 2021 ontvingen de Zorgcentra na Seksueel Geweld net geen 5000 slachtoffers. De slachtoffers zijn voornamelijk vrouwen (90 procent) en de gemiddelde leeftijd is 24 jaar. In 2021 was er een significante stijging van het aantal minderjarige slachtoffers (34% is jonger dan 18 jaar).
Allesomvattende zorg op één locatie
Slachtoffers kunnen bij de Zorgcentra altijd terecht (dag en nacht) voor medische en psychische begeleiding. Door deze allesomvattende aanpak herstellen slachtoffers sneller en lopen ze minder kans om opnieuw slachtoffer te worden van seksueel geweld. Steunfiguren zoals ouders, familieleden of vrienden, die meekomen met het slachtoffer, krijgen er ook eerste opvang, uitleg en advies.
Slachtoffers van acuut seksueel geweld (minder dan een week geleden) kunnen in het ZSG terecht voor forensisch onderzoek voor het verzamelen van bewijsmateriaal.
Het ZSG vangt uiteraard ook slachtoffers op bij wie het seksueel geweld langer dan een week geleden plaatsvond. Na 72 uur daalt echter de kans om sporen te vinden. Daarom wordt aan slachtoffers aangeraden om zo snel mogelijk na de feiten naar het ZSG te gaan.
Uniek samenwerkingsverband
In het ZSG kunnen slachtoffers rekenen op medische en psychische begeleiding door speciaal opgeleide forensische verpleegkundigen en een medisch coördinator. 8 forensisch verpleegkundigen en 3 psychologen zijn gestart in het ZSG West-Vlaanderen. Ook artsen-specialisten als spoedartsen, gynaecologen, urologen, kinderartsen, geriaters en psychiaters zijn nauw betrokken bij het ZSG.
Zowel het parket West-Vlaanderen met zijn 4 afdelingen (Brugge, Kortrijk, Ieper en Veurne) als de politiezones van West-Vlaanderen maken integraal deel uit van het ZSG. Het Openbaar Ministerie vertegenwoordigt de samenleving in de rechtbank. De voornaamste taak van het Openbaar Ministerie is het opsporen en vervolgen van misdrijven. De magistraten van het Openbaar Ministerie leiden het stafonderzoek, sporen de daders op en vorderen in de rechtbank een straf tegen de verdachten.
Filiep Jodts, procureur des Konings:
“Het parket West-Vlaanderen, verdeeld over vier afdelingen (Brugge, Veurne, Kortrijk en Ieper), is de derde partner binnen het project. Het Zorgcentrum West-Vlaanderen biedt niet alleen voor de opsporing en het gerechtelijk onderzoek een enorme meerwaarde, ook het slachtoffer verkrijgt onmiddellijk de gepaste zorg. Dit zowel op vlak van psychologische begeleiding als de nodige medische behandelingen. Op het moment van de aanmelding worden tevens alle forensische staalafnames verricht door daartoe specifiek opgeleide forensische verpleegkundigen, gevolgd door een allesomvattend verhoor door de zedeninspecteur. Op die manier kunnen we de slachtoffers beter helpen, maar staan we ook sterker om de daders te vatten. Wie in het ZSG langskomt, wordt goed opgevangen en wordt bovendien geïnformeerd omtrent het verdere verloop van het gerechtelijk luik.”
Klacht neerleggen
De slachtoffers van seksueel geweld, die een klacht willen neerleggen, leggen daarvoor een verklaring af bij gespecialiseerde zedeninspecteurs die daarvoor naar het ZSG komen. Het ZSG beschikt hiervoor over speciaal ingerichte lokalen. De zedeninspecteurs hebben een doorgedreven training gekregen in verhoortechnieken voor slachtoffers en werden doordrenkt van de filosofie van het ZSG en de samenwerking met de partners.
Voor het gerechtelijk arrondissement West-Vlaanderen zijn er 50 zedeninspecteurs opgeleid in de West-Vlaamse politieschool. De zedeninspecteurs zijn werkzaam binnen de 19 lokale politiezones uit West-Vlaanderen en werken in een beurtrolsysteem. In de toekomst zullen er nog zedeninspecteurs worden opgeleid. De coördinatie en de ondersteuning van de zedeninspecteurs wordt opgenomen door de Politiezone RIHO. De zedeninspecteurs worden daarnaast ondersteund vanuit de Coördinatie en Steundirectie van de Federale politie van West-Vlaanderen.
Nationaal netwerk
De federale overheid voorziet tegen 2024 in tien gespecialiseerde Zorgcentra na Seksueel Geweld om slachtoffers op te vangen. Hiermee wordt het model van het ZSG nationaal uitgerold. Voor elk slachtoffer van seksueel geweld zal er op maximum een uur afstand een ZSG beschikbaar zijn. Na Brussel, Gent en Luik, Charleroi en Antwerpen is ZSG West-Vlaanderen het zesde ZSG dat de deuren opent. Dit jaar zal ook het ZSG in Leuven van start gaan. Vanaf 2023 kunnen slachtoffers van seksueel geweld ook terecht in een ZSG in Limburg, Namen en Luxemburg.