In strafzaken staat het arbeidsauditoraat in voor de sociale handhaving. Het auditoraat onderzoekt de strafbare inbreuken op de sociale wetgeving en zorgt voor een passende vervolging.
Het auditoraat ontvangt klachten van particulieren en proces-verbalen. Het auditoraat kwalificeert de feiten en voert de opsporings- en informatieonderzoeken. Het auditoraat kan gerechtelijke onderzoeken vorderen, strafzaken seponeren, minnelijke schikkelijke voorstellen, verwijzingen vragen voor de raadkamer, dagvaarden voor de correctionele- en politierechtbank en hoger beroep instellen.
Hiervoor maakt het arbeidsauditoraat gebruik van dezelfde middelen als de procureur des Konings. De arbeidsauditeur kan onder andere de tussenkomst van de lokale of federale gerechtelijke politie vorderen, verhoren laten afnemen, goederen in beslag laten nemen of panden laten verzegelen.
De arbeidsauditeur geeft meestal opdracht aan een gespecialiseerde, federale en regionale inspectiedienst om de inbreuken te onderzoeken, de belangrijkste diensten zijn:
- Toezicht op de sociale wetten (TSW – FOD WASO)
- Toezicht op het welzijn van de werknemers (TWW – FOD WASO)
- Rijksdienst voor arbeidsvoorziening (RVA)
- Rijksdienst voor sociale zekerheid (RSZ)
- Rijksdienst voor ziekte en invaliditeitsverzekering werknemers (RIZIV)
- Inspectie Werk en sociale economie Vlaamse Gemeenschap (IWSE – WSE)
Voor eenmalige en lichte inbreuken kan het arbeidsauditoraat beslissen om een administratieve geldboete (FOD WASO) of sanctie (RIZIV, RSVZ) op te leggen. Bij matige inbreuken kan een minnelijke schikking voorgesteld worden. Bij ernstige en herhaaldelijke inbreuken zal de dader worden gedagvaard voor de correctionele rechtbank, bijvoorbeeld bij: zwartwerk, tewerkstellen van illegale werknemers, niet betalen van loon, mensenhandel,…
Een aparte groep is de vervolging van de inbreuken op de Europese verordeningen over het gebruik van de (digitale) tachograaf en de rij- en rusttijden van vrachtwagenchauffeurs in ondergeschikt verband en hun werkgevers. Ook bij deze zaken kan de arbeidsauditeur, bij lichte of matige inbreuken, aan de dader (werkgever of bestuurder) een minnelijke schikking voorstellen. Bij niet-betaling van de minnelijke schikking of bij ernstige/herhaaldelijke inbreuken, zal het arbeidsauditoraat de dader dagvaarden voor de politierechtbank.